Προστασία φορολογουμένου έναντι Φορολογικής Διοίκησης.

Της, Ουρανίας Β. Ζερβομπεάκου,  LLM Εργατικού Δικαίου, Δικηγόρου Παρ’Αρείω Πάγω

«......Αυτό που πρέπει να ξέρουν οι Έλληνες Φορολογούμενοι είναι ότι υπάρχουν τα νομικά «εργαλεία», εκείνα που μπορούν είτε να τους δικαιώσουν είτε να τους ανακουφίσουν σε μεγάλο βαθμό δικαστικά από άδικες ή πλημμελείς διώξεις της Φορολογικής Διοίκησης, αρκεί να έχουν υπομονή και να δείξουν εμπιστοσύνη στους ταγούς της Δικαιοσύνης»

Στην Ελλάδα, δυστυχώς, στις φορολογικές διαφορές που αναφύονται, η  Φορολογική Διοίκηση, συνήθως  αποφασίζει εις βάρος του φορολογούμενου πολίτη, μεροληπτώντας υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου, καθώς θεωρεί   ανακριβείς,  και αναληθείς τις φορολογικές  δηλώσεις και  γενικά αναξιόπιστο τον φορολογούμενο σε κάθε του δοσοληψία με τη Διοίκηση.

Το γεγονός  μάλιστα ότι το φορολογικό σύστημα της τελευταίας δεκαετίας είναι αναποτελεσματικό,  ανεπαρκές,  συνεχώς μεταβαλλόμενο με  υψηλούς πάντα φορολογικούς συντελεστές, οξύνει τις οικονομικές ανισότητες και αποτελεί εμπόδιο για την επιχειρηματικότητα, κάνει το όλο σκηνικό τρομακτικό για τον Έλληνα φορολογούμενο που θα έχει την ατυχία να  πέσει στον ιστό  των φορολογικών ελεγκτικών μηχανισμών.

Και παρά την όλη φορολογική αυστηρότητα,  δυστυχώς η φοροδιαφυγή ανθεί.

Σήμερα έχει κορυφωθεί η ανασφάλεια του Έλληνα φορολογούμενου πολίτη έναντι του διαρκώς μεταβαλλόμενου, ασταθούς και άδικου φορολογικού συστήματος.

Πέντε βασικά φορολογικά νομοθετήματα έχουν τροποποιηθεί με 106 διαφορετικούς νόμους από την ημέρα που ψηφίστηκαν μέχρι το 2017. Από το 2013 μέχρι το 2017, νομοθετήματα που επηρεάζουν τις ζωές όλων, όπως είναι ο Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος, ο Κώδικας Φορολογικών Διαδικασιών, ο νόμος του ΕΝΦΙΑ, ο νόμος του ΦΠΑ, αλλά και τα Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα, έχουν υποστεί τόσες παρεμβάσεις, ώστε να επηρεάζονται 394 διαφορετικά άρθρα και 912 διαφορετικές παράγραφοι. Οι αλλαγές έρχονται με συχνότητα ακόμη και μία ανά 90 ημέρες, γεγονός που καταδεικνύει πόσο ασταθές είναι το φορολογικό περιβάλλον στην Ελλάδα (πηγή Ναυτεμπορική 14-11-2017).

Σύμφωνα με  έρευνα  που διενεργήθηκε από τον ΙΟΒΕ και την διαΝΕΟσις, το διάστημα 2008 – 2016, το ΑΕΠ της χώρας μειώθηκε κατά 27%, ενώ τα φορολογικά έσοδα του κράτους μειώθηκαν μόνο  7%.  Και ο λόγος είναι πολύ απλός: Η φορολογία αυξήθηκε δραματικά. 

Η αστάθεια του φορολογικού συστήματος είναι ίσως το σημαντικότερο αντικίνητρο για να επενδύσει κάποιος στην Ελλάδα: έτσι οι επενδυτές αποχωρούν, μεγάλες εταιρείες μεταφέρουν την έδρα τους στο εξωτερικό, άλλες οδηγούνται στη διακοπή εργασιών.

Είναι γνωστό ότι όταν προκύψει οποιαδήποτε φορολογική διαφορά με φορολογούμενο, η Διοίκηση τον καλεί εντός 20 ημερών από την επίδοση σε αυτόν της/των προσωρινής/ων καταλογιστικής/ών πράξης/ων, να υποβάλει τις παρατηρήσεις – αντιρρήσεις κατά αυτής/ών. Σχεδόν σπάνια δικαιώνεται ο φορολογούμενος στη φάση αυτή, διότι καλείται η ίδια η Φορολογική Διοίκηση να εντοπίσει και να αποδεχτεί τα τυχόν  δικά της φορολογικά σφάλματα και πλημμέλειες.  

Έτσι εν συνεχεία  ο φορολογούμενος προσφεύγει ενώπιον της αρμόδιας Διεύθυνσης Επίλυσης Διαφορών (ΔΕΔ) κατά της/ων καταλογιστικής/ών πράξης/ων. Η Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών, όπως μετονομάστηκε η Υπηρεσία Εσωτερικής Επανεξέτασης της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εσόδων (Γ.Γ.Δ.Ε.), είναι ειδική αποκεντρωμένη υπηρεσία, η οποία υπάγεται απευθείας στον Διοικητική της Ανεξάρτητης Αρχής Εσόδων (Α.Α.Δ.Ε).

Η ενδικοφανής προσφυγή.

Με τη σύσταση της Υπηρεσίας αυτής το 1994, επιδιώχθηκε η κατά το δυνατόν αποφόρτιση των Διοικητικών Δικαστηρίων από φορολογικές υποθέσεις που θα μπορούσαν να επιλυθούν σε επίπεδο Φορολογικής Διοίκησης και μάλιστα εντός της σύντομης προθεσμίας των 120 ημερών από της καταθέσεως της ενδικοφανούς προσφυγής, όπως τάσσει ο Νόμος, με σκοπό την ταχύτερη είσπραξη δημοσίων εσόδων, αλλά και τη λειτουργία του ως ενός σταδίου προελέγχου που θα φώτιζε τα νομικά ζητήματα που θα έπρεπε να τύχουν επεξεργασίας στην περίπτωση της έτι περαιτέρω προσφυγής του φορολογουμένου στην Διοικητική Δικαιοσύνη.

Η ενδικοφανής προσφυγή είναι ένας μηχανισμός εξωδικαστικής επίλυσης μιας φορολογικής διαφοράς και  θεσπίστηκε για να  λειτουργεί όχι σαν ένα στάδιο προετοιμασίας της δικαστικής προσφυγής, αλλά σαν εργαλείο που θα τροποποιήσει ή θα ακυρώσει μια καταλογιστική πράξη, εφόσον κριθούν επαρκείς οι ισχυρισμοί του φορολογουμένου.

Εξάλλου επειδή η Φορολογική Διοίκηση έχει μεγαλύτερη δυνατότητα επέμβασης σε οποιαδήποτε καταλογιστική πράξη έχει η ίδια εκδώσει, σε σχέση με το Διοικητικό Δικαστή, γίνεται αντιληπτό ότι με τη διαδικασία αυτή πρέπει να διορθώνει τις τυχόν πλημμέλειες των καταλογιστικών πράξεων, ουσιαστικά αυτοελεγχόμενη, παρέχοντας την απαραίτητη προστασία στο φορολογούμενο και συμβάλλοντας στην αποσυμφόρηση των διοικητικών δικαστηρίων.

Εκκρεμείς υποθέσεις.

Δυστυχώς, όμως, κάθε άλλο παρά αποφορτίστηκε η Διοικητική Δικαιοσύνη αφού  η χώρα μας είναι η πρώτη από 26 χώρες της Ε.Ε. με τον μεγαλύτερο αριθμό εκκρεμών διοικητικών υποθέσεων, αφού στη Διοικητική Δικαιοσύνη μεταφέρονται κατά βάση όλα τα προβλήματα λειτουργίας του Κράτους. Το έτος 2017 στα  Διοικητικά Δικαστήρια εκκρεμούσαν 288.229 υποθέσεις από τις οποίες 58.082 ήταν φορολογικές, ενώ 230.147 αφορούσαν άλλης φύσεως αντικείμενα (πηγή Καθημερινή 11-2-2017).

Από τα ανωτέρω, λοιπόν, στοιχεία αντιλαμβάνεται κανείς ότι η Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών δεν κατάφερε να συγκρατήσει  τις φορολογικές υποθέσεις από το να μην καταλήγουν στην Διοικητική Δικαιοσύνη.  Και τούτο διότι και η Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών σχεδόν σπάνια δικαιώνει τον Έλληνα Φορολογούμενο εις βάρος της Δ.Ο.Υ, που του καταλόγισε φόρους και πρόστιμα, είτε γιατί δεν έχει επαρκείς εξειδικευμένους υπαλλήλους για να εξετάζουν τον όγκο των φορολογικών υποθέσεων είτε γιατί για τους δικούς της λόγους αφήνει την Διοικητική Δικαιοσύνη να διαπιστώσει τις πλημμέλειες των Δ.Ο.Υ.

Η …Άμυνα του Φορολογούμενου.

Έτσι κάθε φορολογούμενος που θα βρεθεί αντιμέτωπος με καταλογιστική πράξη της Φορολογικής Διοίκησης πρέπει να ξέρει τα εξής:

·        Έχει 20 ημέρες από την επίδοση σε αυτόν της/ων προσωρινής/ών καταλογιστικής/ών πράξης/εων να υποβάλει Σημείωμα-Υπόμνημα με τις αντιρρήσεις του στην αρμόδια Δ.Ο.Υ που επέδωσε την πράξη.

·        Εν συνεχεία ο φορολογικός υπόχρεος, εφόσον αμφισβητεί πράξεις, ρητές ή σιωπηρές, που εκδίδονται ή συντελούνται από 1/1/2014 και εφεξής σε βάρος του από τη Φορολογική Αρχή και εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας (άρθρο 2 του ν. 4174/2013) οφείλει, πριν από την προσφυγή του στη Διοικητική Δικαιοσύνη, να ασκήσει ενδικοφανή προσφυγή ενώπιον της Διεύθυνσης Επίλυσης Διαφορών της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων με αίτημα επανεξέτασης στο πλαίσιο διοικητικής διαδικασίας.  Η ενδικοφανής προσφυγή ασκείται εντός ανατρεπτικής προθεσμίας τριάντα (30) ημερών που αρχίζει από την  επίδοση σε αυτόν της πράξης ή τη συντέλεση της παράλειψης, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 5 του Κ.Φ.Δ. ή αντίστοιχα του άρθρου 63 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας. Ειδικά για τους κατοίκους εξωτερικού η σχετική προθεσμία ορίζεται σε 60 ημέρες. Η προθεσμία αυτή αναστέλλεται το μήνα Αύγουστο..Η ενδικοφανής προσφυγή κατατίθεται στην αρμόδια ΔΕΔ,  στην οποία υπάγεται η  φορολογική αρχή που εξέδωσε την προσβαλλόμενη πράξη. Ο φορολογούμενος μαζί με την ενδικοφανή προσφυγή δύναται να έχει αίτημα αναστολής του 50% του καταλογισθέντος φόρου ή και προστίμου, καθώς το λοιπό 50% αναστέλλεται αυτοδικαίως με την άσκηση της ενδικοφανούς προσφυγής εκ του Νόμου με την προϋπόθεση όμως είτε ότι έχει καταβληθεί το υπόλοιπο ποσοστό 50% είτε ότι θα ανασταλεί από τη ΔΕΔ, σύμφωνα με την ΠΟΛ 1064/2017 (ΦΕΚ Β’ 1440/27.04.2017), η οποία ισχύει από 28.4.2017. Σημειώνεται ότι για την άσκηση της ενδικοφανούς προσφυγής ενώπιον της Διεύθυνσης Επίλυσης Διαφορών δεν απαιτείται παράβολο.

Η απόφαση επί της ενδικοφανούς προσφυγής εκδίδεται εντός αποκλειστικής προθεσμίας εκατόν είκοσι (120) ημερών από την ημερομηνία υποβολής της ενδικοφανούς προσφυγής στην αρμόδια φορολογική αρχή.

Αν εντός της κατά τα ανωτέρω προβλεπόμενης προθεσμίας, δεν εκδοθεί απόφαση και δεν ενημερωθεί σχετικά ο υπόχρεος ή δεν επιδοθεί η απόφαση, τότε θεωρείται ότι η ενδικοφανής προσφυγή έχει απορριφθεί από τη  ΔΕΔ και ο υπόχρεος έχει λάβει γνώση αυτής της απόρριψης κατά την εκπνοή της ανωτέρω προθεσμίας.

Η ΔΕΔ δύναται να αναστείλει την πληρωμή του καταβλητέου ποσοστού 50% του αμφισβητούμενου ποσού της πράξης, μόνο στην περίπτωση κατά την οποία κρίνεται ότι αυτό θα είχε ως συνέπεια ανεπανόρθωτη βλάβη για τον υπόχρεο.

Η απόφαση επί της αιτήσεως αναστολής καταβολής εκδίδεται εντός προθεσμίας 30 ημερών από την ημερομηνία υποβολής της ενδικοφανούς προσφυγής.
Εάν δεν εκδοθεί απόφαση εντός 30 ημερών από την υποβολή της αίτησης στη φορολογική αρχή, η αίτηση αναστολής θεωρείται ότι έχει απορριφθεί.

·        Εν συνεχεία ο φορολογούμενος έχει 30 ημέρες από την επίδοση σε αυτόν της απόφασης της Διεύθυνσης Επίλυσης Διαφορών ή της σιωπηρής απόρριψης της ενδικοφανούς προσφυγής λόγω παρόδου της προθεσμίας προς έκδοση της απόφασης (εφόσον η απόφαση αποστέλλεται με συστημένη επιστολή, θεωρείται ότι έχει νομίμως κοινοποιηθεί μετά την παρέλευση 15 ημερών από την ημέρα αποστολής, σύμφωνα με τα οριζόμενα στις διατάξεις του άρθρου 5 του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας), να ασκήσει προσφυγή ενώπιον του αρμοδίου Διοικητικού Δικαστηρίου.

·        Ταυτόχρονα με την κατάθεση της προσφυγής, ο φορολογούμενος προκειμένου  να αναστείλει τους φόρους και τα  τυχόν πρόστιμα, που έχουν βεβαιωθεί εις βάρος του, πρέπει να καταθέσει στην αρμόδια γραμματεία του Διοικητικού Δικαστηρίου και αίτηση αναστολής εκτέλεσης με αίτημα προσωρινής διαταγής, προσκομίζοντας δήλωση περιουσιακής κατάστασης, προκειμένου να αποφύγει την είσπραξη των βεβαιωμένων ποσών από τη φορολογική Διοίκηση ή τη λήψη καταδιωκτικών μέτρων  εναντίον του.

Σύμφωνα με το  άρθρο 277  παρ. 3 και 4 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας ο φορολογούμενος για να είναι παραδεκτή η προσφυγή του πρέπει να καταβάλει αναλογικό παράβολο και συγκεκριμένα οφείλει να απευθυνθεί με σχετική αίτησή του, στη φορολογική αρχή που εξέδωσε την αμφισβητούμενη πράξη, για να του χορηγηθεί  ειδικό σημείωμα για την καταβολή του 1/3 του 1% του  αναλογικού παραβόλου  του αντικειμένου της διαφοράς και μέχρι του ποσού των δεκαπέντε χιλιάδων (15.000) ευρώ, το οποίο το προσκομίζει με την κατάθεση της προσφυγής στο Διοικητικό Δικαστήριο. Αν το παράβολο υπερβαίνει το ποσό των τριών χιλιάδων (3.000) ευρώ, καταβάλλεται το ποσό αυτό, το επιπλέον δε τυχόν οφειλόμενο και μέχρι του ορίου των δεκαπέντε χιλιάδων (15.000) ευρώ, καταλογίζεται, αν συντρέχει περίπτωση, με την οριστική απόφαση του δικαστηρίου επί της προσφυγής ή της έφεσης. Τα υπόλοιπα 2/3 του παραβόλου οφείλει να καταβάλει και προσκομίσει μέχρι τη συζήτηση της προσφυγής.

Μπορεί να δικαιωθεί ο Φορολογούμενος;

Σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα η ΑΑΔΕ, το ποσοστό της δικαίωσης των φορολογουμένων που κατέθεσαν ενδικοφανή  προσφυγή ανήλθε στο 9μηνο του 2019 στο 35,3%. Συγκεκριμένα, στο 9μηνο Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2019 υποβλήθηκαν 5.808 προσφυγές στη ΔΕΔ, εκ των οποίων εξετάστηκαν οι 5.553. Από αυτές δικαιώθηκαν στο σύνολο ή εν μέρει οι 1.936 και απορρίφθηκαν ρητώς ή σιωπηρώς οι 3.617.

Αξίζει να σημειωθεί πως το 87,7% των υποθέσεων εξετάσθηκαν εντός της προθεσμίας των 120 ημερών που προβλέπει ο νόμος.

Το σύνολο παλαιών και νέων ληξιπροθέσμων χρεών προς το  Δημόσιο ανήλθαν το Νοέμβριο  του 2019 σε 105,4 δισ. ευρώ, έναντι 104,8 δισ. ευρώ τον Οκτώβριο του 2019.

Η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) δημοσιοποίησε αρχές Ιανουαρίου 2020 στοιχεία από τα οποία προκύπτει ότι στο διάστημα Ιανουαρίου – Νοεμβρίου 2019 οι νέες ληξιπρόθεσμες οφειλές προς την εφορία ανήλθαν στα 6,953 δισ. ευρώ, έναντι 6,21 δισ. ευρώ που ήταν τον Οκτώβριο 2019.

Ο συνολικός αριθμός των οφειλετών προς το Δημόσιο ανήλθε στα 4,239 εκατομμύρια, αυξημένος έναντι του Οκτωβρίου 2019, αλλά και έναντι του Νοεμβρίου του 2018, οπότε είχε ανέλθει σε 4.200.472 οφειλέτες.

Συνολικά 1,244 εκατομμύρια φορολογούμενοι βίωσαν μέτρα αναγκαστικής είσπραξης στο διάστημα Ιανουαρίου – Νοεμβρίου 2019, ενώ επιπρόσθετα 1,821 εκατομμύρια  είναι αντιμέτωποι με μέτρα αναγκαστικής είσπραξης.

Αυτό που πρέπει να ξέρουν οι Έλληνες Φορολογούμενοι είναι ότι υπάρχουν τα νομικά «εργαλεία», εκείνα που μπορούν είτε να τους δικαιώσουν είτε να τους ανακουφίσουν σε μεγάλο βαθμό δικαστικά από άδικες ή πλημμελείς διώξεις της Φορολογικής Διοίκησης, αρκεί να έχουν υπομονή και να δείξουν εμπιστοσύνη στους ταγούς της Δικαιοσύνης.

"Δύο πράγματα είναι σίγουρα: Ο θάνατος και οι φόροι",  Βενιαμίν Φραγκλίνος