Το άτομο και το κράτος

Παραθέτουμε σήμερα αποσπάσματα από ένα συγκλονιστικό άρθρο τού μεγάλου Έλληνα λογοτέχνη Ζαχαρία Παπαντωνίου, που είχε δημοσιευθεί προ 90 ετών στην «Εστία». Πρόκειται για ύμνο προς το Άτομο και την Ιδιωτική πρωτοβουλία, κατ αντιδιαστολή προς το κράτος και την δημοσιοϋπαλληλική απραξία.

Το άρθρο, πού δημοσιεύθηκε στις 21 Οκτωβρίου 1921 υπό τον τίτλο «Ολίγα Άτομα», έχει ήδη αναδημοσιευτεί αυτούσιο στις ανατυπώσεις τής «Εστίας». Είναι όμως τόσο συγκλονιστικό και τραγικά επίκαιρο, ώστε αξίζει να παρατεθούν και πάλι το κυριότερα σημεία του. Ιδού τι ακριβώς έγραφε ό Ζαχαρίας Παπαντωνίου:

«Η κοινωνία μας, δια λόγους συστάσεως και ανατροφής,ανήκει εις εκείνας τας κοινωνίας, όπου το άτομον εσυνήθισε να περιμένει την ζωήν του από τας ομάδας ή τουλάχιστον από
την πλουσιοτέραν των ομάδων, από το Κράτος.

Η Ιστορία τού νεαρού μας κράτους είναι ακριβώς αυτή ή απραξία του ατόμου, το όποιον προετοιμάζεται για να ζήση από το Δημόσιον, και ή πολιτική μας ίσως δεν είναι τίποτε άλλο παρά σύγκρουσις ατόμων, εμποδισθέντων να εκπληρώσουν τον προορισμόν τούτον, προς άλλα, τα οποία τον εξεπλήρωσαν.

Η δημοσία Θέσις είχε γίνει το ύψιστον της ενεργείας και η απόλυσις ενός υπαλλήλου ο θάνατός του. Πρέπει λοιπόν να θεωρηθεί εξαιρετικόν γεγονός ότι νέοι Έλληνες ηρνήθησαν δημοσίαν θέσιν. Μία τέτοια επανάστασις σημαίνει όχι μόνον όχι εδημιουργήθησαν ιδιωτικαί εργασίαι, άλλ΄ ότι υπάρχουν και άνθρωποι που έχουν το θάρρος να αντικρύσουν αυτάς τάς
εργασίας με τους κινδύνους των.

Εις τάς κοινωνίας πού ζουν κατά ομοιόμορφον τρόπον εντός του κρατικού στρατώνος -αυταί δε είναι εκείναι πού παράγουν υπαλλήλους, μεταξύ των οποίων και ή ιδική μας- θα είναι θαύμα να μορφωθεί άνθρωπος εννοών την δύναμιν του ατόμου και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Τόσον πολύ ή ομάς και ή εκπαίδευσις έχουν φονεύσει την αυτενέργειαν.

Το δυτικόν κράτος, ή συγκεντρωτική αυτή δύναμις, ενώ αναπτύσσει προτερήματα έντονα εξωτερικά και μικράς διαρκείας, συνηθίζει εξ άλλου το άτομον να περιμένει την ζωήν του
από τους άλλους.

Ένας θαυμαστής της ιδιωτικής πρωτοβουλίας εμέτρησεν εις τάς δυτικάς κοινωνίας με την κρατικήν μορφήν πέντε είδη παρασίτων:

- Ο νέος πού ζη εις βάρος της οικογενείας του.

-Ο νέος πού ελπίζει εις μεγάλην προίκα.

-Ο νέος πού θεωρεί ότι δέν υπάρχει κοινωνική υπόληψη και αξία έξω από την υπαλληλίαν.

- Ο άνθρωπος πού περιμένει να τον καλλιτερεύση, να τον θρέψη ή να τον σώση ή ομάς.

-Ο μικροπολιτικός πού κρατεί εις μίαν διαρκή απάτην την ομάδα της επαρχίας του για να συντηρηθή από αυτήν.

ΟΙ πέντε αυτοί «ετερόβιοι» είναι ό καρπός του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Ό σκοπός των είναι να δώσουν το ελάχιστον της εργασίας εις την ομάδα και να πάρουν από αυτήν το μέγιστον της απολαύσεως. Το αποτέλεσμα είναι ότι καλλιεργείται μεταξύ των ανθρώπων τούτων ζωή ράθυμος, μοιρολατρική και δυστυχισμένη. ΟΙ υπάλληλοι, και εκείνοι ακόμη πού κατέχουν τάς υφηλοτέρας θέσεις δημιουργούν αυτό πού ονομάζουν οι Ευρωπαίοι «φρακοφόρον δυστυχίαν».

Οι Έλληνες ανήκομεν εις τοιαύτην κοινωνίαν. Ανατρεφόμεθα δια να γίνωμεν υπάλληλοι. Στρατωνιζόμεθα εις το σχολείον. Μανθάνομεν γλώσσαν και χρονολογίας. Την ζωήν δέν την ξεύρομεν. Τον χαρακτήρα, ό όποιος προ παντός μας χρειάζεται, δέν τον Εχομεν, ούτε υπάρχει ελπίς να τον αποκτήσωμεν, με την περιφρόνησίν μας προς το είδος εκείνο της εκπαιδεύσεως πού αναπτύσσει την αυτενέργειαν και ευνοεί την ζωήν.

Η εκπαίδευσίς μας και ή παράδοσίς μας έκαμαν το άτομον ανίκανον να δημιουργήση έστω και μίαν μικράν ιδιωτικήν δύναμιν πού να αυτενεργήση. Το άτομον εις την  Ελλάδα εξα-
κολουθει να περιμένη την ζωήν του από τούς άλλους. Δεν εννοεί πως μπορεί να υπάρξη ενέργεια εκτός του Κράτους.Περιμένει τα πάντα από το Κράτος».

Αυτά έγραφε ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου από τις στήλες τής «Εστίας» το 1921. Σήμερα., 90 χρόνια αργότερα θα μπορούσαν να ξαναγραφούν χωρίς να αλλάξη ούτε μία λέξις. Διότι και τώρα το ίδιο ακριβώς συμβαίνει. Οι Έλληνες περιμένουν τα πάντα από το κράτος.
Το δε κράτος τής δημοσιουπαλληλίας έχει αδρανοποιήσει το άτομο και την Ιδιωτική πρωτοβουλία. Αυτό είναι το διαχρονικό δράμα της Ελλάδος.

Πηγη: Η ΕΣΤΙΑ  17/12/2011