Οι τρείς προϋποθέσεις του εκσυγχρονισμού.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ
Η θεώρηση του εκσυγχρονισμού στην καθ' ημάς 'Ανατολή τά τελευταίοα χρόνια —καί μέ περισσότερη έμφαση τους τελευταίους μήνες — λειτουργεί όπως όλες οι ιδεολογίες πού εισήχθησαν κατά καιρούς από την Δύση, από τόν διαφωτισμό εως τόν φεντεραλισμό καί τόν νεοφιλελευθερισμό, μέ καθυστέρηση καί αρκετά διαστρεβλωμένα, ώς άλλοθι καί πρόσχημα, ενίοτε καί ειλικρινά, πάντως όχι μέ τίς απαραίτητες «στοχαστικές προσαρμογές» πού απαιτούνται.
Πέρα ή πάνω από κόμματα, ομάδες συμφερόντων καί πρόσωπα αποτελεί γενική διαπίστωση ή καθυστέρηση κράτους καί κοινωνίας στην Ελλάδα, εν σχέσει μέ την προηγμένη Δύση, πού ώς κυρίαρχη προσδιορίζει αυτή τόν ιστορικό χρόνο καί τούς ρυθμούς του.
 Έξ ου καί ή ανάγκη εκσυγχρονισμού, δηλαδή ή ανάγκη νά καλυφθεί ή διαφορά φάσης πού χωρίζει τίς παραδοσιακές αγροτικές κοινωνίες από τίς μεταβιομηχανικές, στό continuum της κοινωνικής εξέλιξης.
Ετσι θά μπορούσε κανείς πρόχειρα νά ορίσει τόν εκσυγχρονισμό —στό πλαίσιο των περιφερειακών κοινωνιών — ώς την επιτάχυνση της δημιουργίας τών τεχνολογικών, διοικητικών καί πολιτιστικών προϋποθέσεων, μέ στόχο την επίτευξη τοϋ δυτικού μοντέλου.
1. Τό πρώτο πρόβλημα λοιπόν πού προκύπτει ή καλύτερα ή πρώτη προϋπόθεση του έτσι οριζόμενου εκσυγχρονισμού είναι εάν πράγματι τό δυτικό μοντέλο είναι τό επιθυμητό, ή κάποια παραλλαγή του ή κάτι εντελώς διαφορετικό. Πριν σκιαγραφήσουμε τό δυτικό μοντέλο, επισημαίνουμε ότι ιστορικά δέν είναι ενιαίο, ότι υπήρξαν καί υπάρχουν παραλλαγές του, όπως ή ιαπωνική καί ότι ασφαλώς καί υπάρχουν ποικίλοι «τρίτοι δρόμοι», καλοί ή κακοί, όπως ό γιουγκοσλαυικός του Τίτο ή άλλοι.
Τό δυτικό μοντέλο περνά σήμερα διεθνώς μία κρίση, πού ίσως τελικά προκαλέσει τήν μετάλλαξη του καί πού πάντως δέν μπορούμε νά αγνοήσουμε στις σχετικές αναλύσεις. 'Ανεργία, εγκληματικότητα, απολιτικοποίηση, οικολογική καταστροφή καί διαφθορά μαστίζουν τίς χώρες της δύσης, χωρίς νά λείπουν φυσικά καί από τίς υπόλοιπες. Τό δυτικό μοντέλο περιλαμβάνει οπωσδήποτε τά έξης στοιχεία: ανεπτυγμένη βιομηχανική υποδομή, παραγωγή τεχνογνωσίας, συγκέντρωση τών πληθυσμών σέ μεγαλουπόλεις, σύστημα κοινωνικής προνοίας, αντιπροσωπευτική δημοκρατία καί κοινωνία τών πολιτών, προστασία τών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αποτελεσματική γραφειοκρατία καί συγκεντρωτικό κράτος. Ταυτόχρονα τό μοντέλο αυτό συνεπάγεται ανθρώπινη αλλοτρίωση καί μοναξιά, άποδόμηση τών παραδοσιακών κοινωνικών δεσμών μέ κορυφαίο παράδειγμα τήν οικογένεια καί κοινωνικό αποκλεισμό και φτώχεια κάποιων μικρών ή μεγάλων ομάδων της κοινωνίας.
Τό μοντέλο όμως αυτό προήλθε από μία συγκεκριμένη ιστορική εξέλιξη / φεουδαλισμός —αστική ανάκαμψη — έκβιομηχάνιση /. Ή Ελλάδα, από τήν "Αλωση ή καί νωρίτερα ετέθη σέ άλλο πλαίσιο, αυτό του ασιατικού δεσποτισμού, μέ ελάχιστα σημεία επαφής μέ τήν δυτική εξέλιξη. Πέραν τοϋ ερωτηματικού της κοινωνιολογικής ή (άν προτιμά κανείς) τής πολιτιστικής δυνατότητας εφαρμογής στήν Ελλάδα αυτού τοϋ μοντέλου, τίθεται συμπληρωματικά τό ερώτημα εάν ή πρόταση συμβίωσης καί διαβίωσης τοϋ δυτικού μοντέλου είναι τό ζητούμενο ιδεώδες. 'Οφείλουμε νά απαντήσουμε ξεκάθαρα, μέ πλήρη συναίσθηση τής ιστορικής ευθύνης καί τών συνεπειών τής απάντησης καί προπαντός νά απαντήσουμε οριστικά. Ειδάλλως ας αποδυθούμε σέ μιά —εξίσου υπεύθυνη όμως — αναζήτηση εναλλακτικών δυνατοτήτων, μέ ρεαλιστικές προοπτικές, διαγράφοντας πάντως τήν ζοφερή προοπτική μιας οικονομικά χρεωκοπημένης, διοικητικά διαλελυμένης καί εθνικά συρρικνούμενης χώρας πού ζούμε σήμερα, καί πού τόσο πολύ βολεύει σχεδόν τούς πάντες.
2.Ορισμένες πλευρές τουλάχιστον του δυτικού αυτού μοντέλου είναι άναγκαίες, καί πάντως αναπόφευκτες σ' εναν δυτικά διεθνοποιούμενο πλανήτη. Τό δεύτερο, ώς εκ τούτου, ερώτημα, ή δεύτερη προϋπόθεση, είναι ή μεθοδολογία επίτευξης του στόχου αυτού. Ή πολιτική μεθοδολογία, αυτη πού προηγείται τού διοικητικού εκσυγχρονισμού, τού οικονομικού έξορθολογισμού, της εισαγωγής τεχνογνωσίας καί της μεταβολής της νοοτροπίας. Δηλαδή όχι απλώς ή οριστική εξαφάνιση τού διαρκώς άναγεννώμενου, υπό νέες μορφές, ασιατικού δεσποτισμού, μέ τίς πελατειακές, νεποτιστικές, εύνοιοκρατικές, αναξιοκρατικές εκφάνσεις του, αλλά ή ανεύρεση τού μοχλού πού θά προκαλέσει αυτήν τήν ριζική ανατροπή.
Αύτός δέν μπορεί νά είναι άλλος από τήν συνολική —άνευ εξαιρέσεων— αντικατάσταση τού πολιτικού προσωπικού της χώρας. Τό σημερινό πολιτικό προσωπικό είναι ακατάλληλο, διότι οι δομές πού τό παρήγαγαν απαιτούσαν από τά νέα στελέχη συγκεκριμένα «προσόντα», ούτως ώστε διαμορφώθηκε τελικώς μία πολιτική ήγεσία πού σήμερα είναι έγγενώς αδύνατον νά διορθωθεί εσωτερικά καί ποιοτικά. Οί μηχανισμοί επιλογής στελεχών τών μεγάλων κομμάτων είναι οίκογενειο- κρατικοί, εύνοιοκρατικοί, προπαντός δέ αναξιοκρατικοί, υπό τήν έννοια ότι άτομα χωρίς παιδεία, σοβαρότητα, προσωπικότητα καί παρρησία είναι αυτά ακριβώς πού απαιτούνται γιά τήν διαιώνιση της εξουσίας τών κομματικών κατεστημένων καί τήν εξυπηρέτηση τών ποικίλων συμφερόντων τους. Τελικώς τό όλο πολιτικό σκηνικό εχει αυτό-βραχυκυκλωθεί, καί δέν μπορεί πιά νά υπηρετήσει ούτε τά εθνικά συμφέροντα, ούτε τά συμφέροντα τών εργαζομένων, ούτε αυτά τού κεφαλαίου, ούτε καν αυτά τού ξένου παράγοντα, εάν έργαλειακά θεωρήσουμε τίς πολιτικές δυνάμεις μιας μικρής εξαρτημένης χώρας όπως ή δικιά μας.
Αύτή ή ριζική αντικατάσταση, πού στις άρχές τού πολυτάραχου αιώνα μας πραγματοποιήθηκε μέ τό κίνημα στό Γουδί, πρέπει ασφαλώς σήμερα νά πραγματοποιηθεί μέ ευρύτατη λαϊκή συναίνεση, ώστε ή προσπάθεια ενός ουσιαστικού εκσυγχρονισμού νά διαθέτει κοινωνικό έρεισμα. Τό κοινωνικό αυτό έρεισμα είναι ή αναγκαία προϋπόθεση ώστε δ εκσυγχρονισμός νά μήν παραμείνει κοινωνικά μετέωρη πεφωτισμένη άνωθεν απόφαση, αλλά νά αφομοιωθεί από τήν κοινωνία καί νά αποκτήσει ρίζες καί προοπτική διάρκειας.
3.Τρίτη καί «φαρμακερή» προϋπόθεση τού εκσυγχρονισμού είναι ή οριστική επίλυση τού τεράστιου προβλήματος εθνικής ασφάλειας της Ελλάδας. Είναι λάθος νά πιστεύουμε ότι αναγκαστικά προηγείται ή αύξηση τού εθνικού πλούτου της ενίσχυσης της εθνικής μας άμυνας.Οπωσδήποτε υφίσταται σέ κάποιο βαθμό ή αναγκαιότητα μιας τέτοιας ιεράρχησης, αλλά τό αντίστροφο είναι άκόμα σοβαρότερο: ή τεράστια οικονομική αιμορραγία /15% τού ΑΕΠ γιά Άμυνα / αλλά καί ή διαρκώς επαπειλούμενη σύρραξη, πού πλήττει τουρισμό καί επενδύσεις στίς παραμεθόριες περιοχές, ταυτόχρονα οί ψυχολογικές επιπτώσεις μέ παραλυτικά αποτελέσματα καί ή διαρκής προσκόλληση τού ενδιαφέροντος στόν εξ ανατολών κίνδυνο, κωλύουν κάθε συγκροτημένη προσπάθεια σοβαρής ενασχόλησης μέ τό κοινωνικό μας πρόβλημα. Καί είναι φυσικό, διότι αυτoμάτως τό εθνικό προηγείται τού κοινωνικού, παντού καί πάντοτε στήν ανθρώπινη ιστορία, γιά ευνόητους λόγους απλής αυτοσυντήρησης.
4.Φυσικά, οί τρεις προαναφερθείσες προϋποθέσεις διαπλέκονται σέ πολλαπλά σημεία. Η προσέγγισή τους δέν μπορεί νά γίνει διακριτά, αλλά ταυτόχρονα καί συνολικά. Βάση τού όλου ζητήματος καί αφετηρία αποτελεί οπωσδήποτε ή ριζική —όχι μέ επανεμφανίσεις υπό διαφορετικά προσωπεία παλαιοκομματικών στοιχείων— πολιτική μεταβολή, πού θά φέρει στό προσκήνιο άλλα πρόσωπα, μέ άλλο σύστημα άξιων καί σκοπούς εύρύτερους τού στενού ατομικού τους συμφέροντος. Αύτή εξυπηρετεί τήν Ελλάδα, τήν Ευρωπαϊκή Ενωση, τους συνασπισμούς στούς οποίους άνήκουμε, εξυπηρετεί οριζοντίως καί καθέτως τήν κοινωνία καί ευκταίο —αν καί απίθανο — θά ήταν νά πραγματοποιηθεί πριν ή εξέλιξη ή ίδια τήν καταστήσει αναπότρεπτη.

Πηγη: Περιοδικό ΝΕΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ,τ.24,Φθινόπωρο 1997.